13. Post-HBO opleiding ‘Sprekend Autisme!’ deel 1 en deel 2 (Groep van maximaal 8)

Inhoud van de cursus

Jongeren en/of (jong)volwassenen met autisme coachen is steeds weer uitdagend! Welke benadering of methodiek sluit aan bij deze persoon met autisme en stimuleert zijn of haar ontwikkeling? Hoe help je hen om hun rol te vinden in de maatschappij? En ben je bereid met hen aandacht te besteden aan het thema zingeving?

Deze opleiding bestaat uit 2 delen:

In het eerste deel, dat bestaat uit 8 lesdagen, onderzoeken we samen verschillende methodieken, benaderingen en modellen, want geen enkele manier is heilig. En daarom hanteren we de Paulusmethode: ‘Onderzoekt alles en behoudt het goede!’

In het tweede deel, dat ook 8 lesdagen in beslag zal nemen, focussen we ons vooral op de zingeving bij mensen met autisme. Je leert om vragen te (durven) stellen naar zaken die voor hen het leven waardevol maken en zo een koers uitstippelen, waardoor de intrinsieke motivatie verhoogd wordt.

Hierbij maken we vooral gebruik van inzichten uit ACT (Acceptance and Commitment Therapy).

Deel 1:

In deel 1 worden de volgende thema’s behandeld:

Lesdag 1: Fysieke en mentale aspecten bij autisme

Met elkaar onderzoeken we welke lichamelijke aspecten een rol kunnen spelen bij het hebben van autisme en met name op de impact die dit heeft op de persoon. Meestal gaat de aandacht vooral uit naar gedrag en de psychische oorzaken hiervan. Het is belangrijk om ook de fysieke aspecten aandacht te geven en hierbij ook stil te staan bij de wisselwerking hiertussen. Voorbeelden zijn: een andere prikkelverwerking, eetproblemen, slaapproblemen, proprioceptie, et cetera. Hierbij maken we veel gebruik van inzichten uit de Poly-vagaal theorie en besteden we aandacht aan de 3 verschillende toestanden van het autonome zenuwstelsel. Daarnaast zullen we deze dag ook ingaan op de theorie van het voorspellende brein.

In de middag verzorgt Roel van Vliet een gastles waarin hij laat zien welke oefeningen waardevol zijn om te doen met mensen met autisme in de praktijk om hen veiligheid te bieden en hun lichaam beter te leren kennen.

Lesdag 2: Puberteit, adolescentie en de functie van beloning

Tijdens deze opleidingsdag wordt de ‘normale’ ontwikkeling bij pubers en adolescenten vergeleken met de ontwikkeling bij pubers en adolescenten met autisme, met hierbij veel aandacht voor de Executieve Functies en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarbij wordt met de groep geoefend met het benoemen van kernkwaliteiten en hoe deze ingezet kunnen worden. Ook wordt de functie van het werken met beloningen en wanneer deze wel of niet helpend zijn, onderzocht.

Lesdag 3: Impacttechnieken: Zinvol spelen met metaforen

Tijdens deze derde lesdag worden de ‘Impact Technieken’ samen met de deelnemers doorgenomen en vooral beoefend! De docent is co-auteur van het boek ‘Impacttechnieken! Enscenering als communicatie in de hulpverlening’. Er wordt geoefend met het uitspelen van metaforen, door middel van objecten en door middel van drama. Dit blijkt goed te werken wanneer gesprekken voor mensen met autisme te beladen zijn, of ze niet goed in staat zijn om gesprekken te voeren. Zo ontstaat een manier om toch tot wederzijdse communicatie te komen én het zet aan tot actie vanuit intrinsieke motivatie.

Lesdag 4: Oplossingsgerichte benadering

Bij deze lesdag wordt de methode van de oplossingsgerichte begeleiding toegepast, welke bij mensen met autisme wonderwel blijkt aan te slaan wegens het concrete en positieve gehalte! Samen met deelnemers wordt de oplossingsgerichte benadering geoefend, inclusief schalingssystemen en ook worden knelpunten besproken, want een oplossingsgerichte benadering is niet altijd en overal dé oplossing.

Lesdag 5: Probleemgedrag en stressreductie

Tijdens deze opleidingsdag wordt probleemgedrag benoemd als vorm van communicatie waardoor gedrag een functie krijgt en niet alleen wordt gezien als vorm van overlast die verwijderd dient te worden. Er is hierbij veel aandacht voor stressreductie en voor comorbiditeit. Tevens wordt er aandacht besteed aan het hebben van een trauma bij mensen met autisme, want vaak ligt, naast het autisme, een trauma ten grondslag aan gedrag dat als problematisch wordt ervaren door de omgeving. Inzichten uit de polyvagaal theorie worden hierbij geïntegreerd.

Lesdag 6: Zelfbeeld en hechting

Bij deze lesdag wordt stil gestaan bij het ‘zelfbesef’. Mensen met autisme hebben vaak moeite met het ervaren van een ‘zelf’ en dus ook met (het vormen van) een zelfbeeld. We zullen hier op ingaan, met behulp van de theorie van Martine Delfos (MAS1P) over de ontwikkeling van een zelf en een zelfbeeld en hoe deze, door middel van de ik-ander differentiatie aan de basis ligt van de hechting aan andere mensen en aan de hele emotionele en sociale ontwikkeling. Deze ontwikkeling verloopt vaak anders bij mensen met autisme en we onderzoeken hoe we deze ontwikkeling kunnen stimuleren door er op aan te sluiten.

Lesdag 7: Autisme en relaties

Tijdens lesdag 7 onderzoeken we de vaak andere insteek van mensen met autisme die een relatie hebben. Het lijkt bij de relaties van mensen met autisme, of dit nu liefdesrelaties zijn, familierelaties, of vriendschappelijk relaties, vaak meer te draaien om het functionele dan om het sociale aspect van het contact. We onderzoeken hoe dit werkt en waarom dit wel of niet een probleem kan geven in relaties. Hierbij is ook aandacht voor de ‘contextblindheid’ van mensen met autisme, met name op sociaal gebied, een theorie die wordt beschreven door Peter Vermeulen.

Lesdag 8: Systeemgerichte benadering

Tijdens de slotbijeenkomst van deel 1 besteden we aandacht aan een systeemgerichte benadering. Niemand staat namelijk op zichzelf, ook mensen met autisme niet. We oefenen hoe we inzicht kunnen krijgen in bestaande patronen tussen mensen met autisme en hun omgeving, zodat we onze niet blik niet eenzijdig op het autisme en de gevolgen hiervan richten. Tevens vinden aan het einde van de lesdag de presentaties van de deelnemers plaats.

Deel 2:

In deel 2 worden de volgende thema’s behandeld:

Lesdag 1 Autisme in je rugzak

Tijdens deze lesdag wordt ingegaan op het feit dat autisme een situatie is voor het leven voor de personen die het betreft. Hoewel er altijd veel aandacht is voor de problemen die hieruit voortkomen, is het ook belangrijk om met elkaar te onderzoeken hoe we met mensen met autisme op zoek kunnen gaan naar een waarde(n)vol leven. Dit doen we o.a. met behulp van ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Op deze eerste lesdag wordt een inleiding gegeven op deze benadering en op de 6 zuilen. Tevens wordt ingegaan op manieren waarop je rekening kunt houden met de autistische denkstijl wanneer je ACT toepast bij mensen met autisme.

Lesdag 2 Acceptatie

Tijdens de tweede lesdag gaan we in op het begrip controle en hoe controle ervoor kan zorgen dat mensen met autisme situaties gaan vermijden. Opgedrongen acceptatie kan zelf ook weer een vorm van controle zijn en we gaan dieper in op wat acceptatie en loslaten écht inhoudt. Daarnaast onderzoeken we het verschil tussen controle en functionele invloed op het leven, ook wel ‘grip’ genoemd. Hierbij komt de term ‘bereidheid’ ter sprake. Wanneer je iets wilt bereiken, moet je ook bereid zijn hier iets voor te doen of te laten. Een begeleidingssituatie kan soms vallen of staan met deze bereidheid!

Lesdag 3 Mindfulness

In lesdag 3 gaan we in op Mindfulness, één van de basisprincipes bij ACT. We onderzoeken hoe we mensen met autisme van het ‘denken’ meer naar het ‘voelen’ en ‘doen’ kunnen laten bewegen. Dit kan hen helpen om andere keuzes te maken in het leven en om meer te genieten van momenten in het hier en nu. Tevens wordt hierdoor het contact met de ander versterkt en meer voelbaar. Mindfulness kan bepalend zijn bij stressreductie waardoor ruimte ontstaat voor ontwikkeling.

Lesdag 4 Defusie

In opleidingsdag 4 oefenen we met defuseren. Dit betekent dat we niet zo zeer gaan proberen om de inhoud van gedachten te veranderen bij mensen met autisme, want dat levert veel onnodige discussies op. In plaats daarvan gaan we leren hoe we hen kunnen leren om een andere relatie met hun gedachten te kunnen onderhouden. Dit is een speelse manier om gedachten niet tè serieus te nemen en ons niet door onze (angstige) gedachten te laten belemmeren. Veel mensen met autisme hebben bijvoorbeeld te maken met uitstelgedrag door angstige gedachten of blijven situaties dwangmatig uitdenken zonder tot handelen te kunnen komen. Defusie is een ijzersterk middel om dit te doorbreken.

Lesdag 5 Zelf als context

Bij de vijfde opleidingsdag onderzoeken we hoe sterk we gefuseerd zijn met onze ‘identiteit’ en in welke mate ons zelfbeeld hierdoor bepaald wordt. Op het moment dat we hier met meer afstand naar kunnen kijken, ontstaat er ruimte en durven we te experimenteren met nieuw gedrag. Wanneer je je zelfbeeld meer kunt relativeren, levert dat flexibiliteit op, wat veel mensen met autisme goed kunnen gebruiken. Zoals Pipi Langkous al aangaf: ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.’

Lesdag 6 Waarden

Bij de zesde lesdag onderzoeken we het verschil tussen doelen en waarden en benadrukken zo het belang van het proces en niet alleen van het eindresultaat. Dit heeft ook effecten op taal en dus op gedachten. We kunnen alles wat we moeten van onszelf en anderen, leren vertalen naar datgene wat we willen, dus wat we belangrijk en waardevol vinden. Vervolgens kunnen we onderzoeken hoe veel van onze tijd we besteden aan deze waardevolle zaken en wat hierin onze wensen zijn. Dit zet aan tot actie! Wanneer we niet te veel focussen op de doelen die we willen bereiken met mensen met autisme, maar een koers inslaan richting zaken die de persoon met autisme waardevol vindt in zijn/haar leven, kun je de stormen onderweg meer flexibel het hoofd bieden en daarna weer verder gaan. Voor mensen met autisme kan het waardevol zijn dat de prestatiedruk zo wat af neemt, waardoor ze meer tot actie over durven gaan.

Lesdag 7 Toegewijde actie

Tijdens deze zevende lesdag experimenteren we met dit gedrag dat voortkomt uit onze waarden. Wanneer we tegenslagen en mislukkingen kunnen accepteren en toch durven gaan voor datgene wat we waardevol vinden, ontstaat er een toegewijde actie, die dus gebaseerd is op een intrinsieke motivatie. Je streeft die situaties na, die waardevol voor je zijn. Je geeft zin aan je leven en raakt eraan gehecht en oefent functionele invloed uit! Dit zijn zaken die voor mensen met autisme van onschatbare waarde zijn.

Lesdag 8 Een waarde(n)vol leven met autisme

In deze slotbijeenkomst staan we stil bij het feit dat er niet alleen verschillen zijn tussen mensen met en zonder autisme, maar dat we zien, door deze ACT benadering, dat er daaronder vooral veel overeenkomsten zijn. Namelijk: mensen willen graag een zinvol leven leiden, of ze nu autisme in hun rugzak hebben of niet! Dit maakt de hulpverleningsrelatie op een prettige en zuivere manier heel gelijkwaardig!

We experimenteren verder met het schakelen tussen de 6 zuilen bij de begeleiding van mensen met autisme en gebruiken hiervoor o.a. het keuzepuntmodel.

Tot slot houden de deelnemers een presentatie waarin ze verslag doen van de thuisopdrachten die ze hebben uitgevoerd op de werkvloer.

Doelgroep

De opleiding richt zich op begeleiders, behandelaren en alle mogelijke dienstverleners die werken met en voor jongeren en (jong) volwassenen met autisme.

Doelstellingen

Deel 1

1. De hulpverlener kan de ‘Regenboog’ aan leeftijden op de verschillende ontwikkelingsgebieden bij de persoon met autisme herkennen en zijn houding hierop afstemmen
2. De hulpverlener kan in samenwerking met de persoon met autisme begeleidingsdoelen opstellen die deze ontwikkeling verder stimuleert, vanuit het oplossingsgerichte model
3. De hulpverlener is in staat deze begeleiding vorm te geven en te coördineren volgens het principe van de levensloopbegeleiding
4. De hulpverlener werkt zo, samen met de persoon met autisme, aan een zo groot mogelijk welbevinden van de persoon met autisme, waarbij deze zoveel mogelijk de regie heeft over het eigen leven
5. De hulpverlener kan hierbij gebruik maken van verschillende benaderingen, zoals Impact Technieken, Systeembenadering, oplossingsgerichte begeleiding, etc. waarbij geen enkele methode ‘heilig’ is
6. De hulpverlener heeft de benodigde achtergrondkennis m.b.t. autisme en is bereid zich te verdiepen in nieuwe theorieën
7. De hulpverlener beschikt over manieren om een vastgelopen ontwikkeling te herkennen en hier adequaat op te reageren

Deel 2

1. De hulpverlener is in staat om naast de verschillen, ook de overeenkomsten te zien tussen mensen met en zonder autisme
2. De hulpverlener is bereid met de persoon met autisme op zoek te gaan naar een waardevolle invulling van het leven
3. De hulpverlener beschikt, middels ACT, over vaardigheden om deze waardevolle invulling concreet te vertalen naar praktische begeleiding in het leven
4. De hulpverlener is bereid om flexibel te schakelen tussen de zes verschillende zuilen, zodanig dat deze zijn afgestemd op wat de persoon met autisme op dat moment nodig heeft
5. De hulpverlener kan omgaan met het keuzepuntmodel om zo concrete begeleiding te bieden bij complexe vraagstukken in het leven van de persoon met autisme

Toelatingseisen

• Je beschikt over een HBO-niveau en minimaal 1 jaar werkervaring met 3 personen met autisme
• Je bent bereid tot zelfreflectie
• Je bent bereid om emancipatie van mensen met autisme in de maatschappij actief te bevorderen

Accreditatie

Voor de post-hbo opleiding wordt accreditatie aangevraagd bij (deze is in het recente verleden zonder problemen toegekend):

• Registerplein (Register voor sociaal agogen, GGZ agogen, maatschappelijk werkers, sociaal werkers, cliëntondersteuners)
• SKJ (Register voor Jeugdzorgwerkers)

Certificaat

Deel 1:

• Bij voldoende aanwezigheid (hooguit 1 maal verzuim, mits vervangende opdracht gemaakt wordt), het inleveren van het volledige portfolio met opdrachten én het houden van een presentatie tijdens de slotbijeenkomst, wordt er een certificaat uitgereikt
• Bij toegekende accreditatiepunten worden deze vermeld op het certificaat

Deel 2:

• Bij voldoende aanwezigheid (hooguit 1 maal verzuim, mits vervangende opdracht gemaakt wordt), het inleveren van het volledige portfolio met opdrachten én het houden van een presentatie tijdens de slotbijeenkomst, wordt er een certificaat uitgereikt
• Bij toegekende accreditatiepunten worden deze vermeld op het certificaat

Praktische informatie

Procedure

• Alvorens je de opleiding kunt starten vindt er een intake plaats van circa 1 uur waarin we met elkaar bekijken of de opleiding inderdaad aansluit
• De opleidingsdagen zullen plaatsvinden op de volgende maandagen of dinsdagen van 10.00 uur t/m 15.00 uur met in de ochtend en middag een korte pauze en een lunchpauze van 3 kwartier:

Deel 1:

1. 3 april
2. 17 april
3. 8 mei
4. 22 mei
5. 5 juni
6. 19 juni
7. 26 juni
8. 3 juli

Deel 2:

1. 5 september
2. 19 september
3. 3 oktober
4. 31 oktober
5. 14 november
6. 28 november
7. 12 december
8. 19 december

• De opleidingsdagen vinden meestal om de week plaats (met uitzonderingen rond vakanties en feestdagen), wat betekent dat je de tijd en ruimte hebt om de kennis toe te leren passen in de praktijk van je eigen werk
• Tussen de opleidingsdagen lees je de aangegeven literatuur en werk je aan thuisopdrachten in de praktijk van je eigen werk, die je inlevert in een portfolio. Deze thuisopdrachten zullen tussen de 2 en de 4 uur in beslag nemen per week ( 4 uur per thema)

Plaats en bereikbaarheid

• De intake en de opleidingsdagen zullen plaatsvinden op de locatie Welkom aan de Vijftien Morgen 7-9 te Veenendaal
• De intake en de opleidingsdagen vinden plaats op de vierde verdieping, waar je kunt wachten in de algemene ruimte tot je wordt opgehaald
• De locatie is goed te bereiken met zowel de auto (Google Maps) als met het openbaar vervoer (7 minuten lopen vanaf station Veenendaal Centrum)
• Bij de locatie is voldoende parkeergelegenheid aanwezig

Docent

• De opleiding is ontwikkeld en zal gegeven en gecoördineerd worden door Rianne Jansen waarbij ook de meerwaarde van verschillende ervaringsdeskundigen ingezet zal worden

Kosten

• De totale kosten van het traject, uitgaande van 16 opleidingsdagen zijn € 2000,-
• De kosten zijn inclusief lesmateriaal (literatuur en thuisopdrachten) en een drankje met een versnapering
• Zelf aan te schaffen literatuur:

1. Martine Delfos en Norbert Groot
   ‘Autisme vanuit een ontwikkelingsperspectief’
   Uitgeverij SWP
   ISBN: 9789088506918
2. Peter Vermeulen
   ‘Autisme als contextblindheid’
   Uitgeverij EPO
   ISBN: 9789064455476

• Voor de lunch dient men zelf zorg te dragen
• Betaling geschiedt middels een factuur
• Algemene voorwaarden